De Markt van Groede is bijzonder.
Wij willen u graag meenemen in een rondgang langs de huizen en gevels op de Markt. Tegenover de ingang van de kerk zien we links van de ingang van de Molenstraat het pand De Reiziger. 1684. Zoals zoveel panden heeft het uiteenlopende functies gehad: in 1910 woonde hier de postmeester. En net om de hoek zat het “postkantoor”. Rond 1985 kon je er van alles kopen in “De Kleine Bazar”. En meer recent is het B&B geworden. Uniek hoor. Overnachten in zo’n oud historisch pand. We volgen de huisnummering en gaan linksom. Nummer 5 bood rond 1910 onderdak aan de veldwachter. Die woonde dicht bij zijn werkgever. Want het huis met de indrukwekkende vlaggenmast was het gemeentehuis tot begin jaren 70. Groede was tot 1970 een grote en belangrijke gemeente. Werd toen samengevoegd tot gemeente Oostburg en weer later tot gemeente Sluis. De twee panden op de hoek (9) kennen ook een bewogen geschiedenis. Rond 1900 zat op de hoek een bakkerij met kruidenierswaren en ernaast een dameshoeden winkel. Daarin kwam later schoenmaker Versprille. De bakkerij werd een supermarkt- en het pand van de schoenmaker werd ingelijfd en een lunchroom. We schrijven nu 1970. Kijkend naar de gevels is nog duidelijk te zien dat het vroeger twee aparte panden waren. In een volgend leven werd er een restaurant in gevestigd. “De Wildeman” (de wildeman maakt deel uit van het oude gemeentewapen van de gemeente Groede). Maar een
nieuwe eigenaar vond dat misschien iets te agressief. Want hij noemde het voortaan: Eethuis “De Engel”. En nu heet het simpel: “1880”. Naar het pand waar dit restaurant eerst was gevestigd: op Markt 27. De ander hoek kent ook een historie van horeca. Vroeger een café, even een woonfunctie, maar daarna toch weer ijssalon/lunchroom.
We stappen door en komen bij de bejaarden sociëteit, oftewel “de soos”. Voordien, jawel, een café waar Jo Buize de scepter zwaaide als waardin. We passeren een rijtje kleinere woningen en komen aan bij het oudste pand op de Markt. Uit 1614. Met een prachtige trapgevel. Rond 1920 woonden de dierenartsen hier. Het huis op de ander hoek van het “Vrieërssteegje” was lang Hervormde pastorie. In 1981 werd het artsenwoning, met aan de achterkant de praktijk. Schaalvergroting en concentratie van diensten in de zorg eisten hun tol en Groede heeft al een aantal jaren geen eigen huisartsenpraktijk meer. Het statige pand op nummer 21 paste haar bewoner. In 1910 woonde hier de notaris (Beuning). Het is de moeite om even een stap terug te doen zodat u het opvallende, in tweeën gedeelde dak kunt zien. Er woonden veel notabelen van het dorp op de Markt. Zo had hoofdonderwijzer Cuick in 1914 op nr 26 zijn domiciel. Op nummer 27 treffen we opnieuw horeca. Het is hier waar voorheen “1880”
gevestigd was. Driemaal raden wanneer het huis is gebouwd… In het statige huis op nr 28 woonde begin vorige eeuw mejuffrouw Fremouw, de moeder van schrijver Emile Buysse. Niet van onbesproken gedragin de oorlog, maar later toch een gerespecteerd medewerker van diverse Belgische dagbladen.
Er is door de eeuwen heen veel gebouwd en verbouwd op de Markt. Waar nu “De Drie Koningen” zit stond vroeger een pand van de gemeente waar huwelijken werden voltrokken. En dan de belevenissen van De Drie Koningen zelf: wat dacht u van : hotel-café-restaurant – dancing: “de ploeg”- dansschool: Van Hee – mini(film)theater – feestzaal-bierbrouwerij? Er nog steeds is het een aangename interessante pleisterplek. Op naar 32: dit huis veranderde van woonhuis in kapsalon. No 33 daarentegen van Spar kruidenier (jaren 70) in woonhuis. De Markt is een dynamisch centrum. Met altijd veel horeca. In 1806 werd in de annalen al vernoemd: Herberg “De Witte Leeuw”.
Alwaar de notaris zijn openbare verkopen hield.
We eindigen de rondgang bij nr 36. En dat was in 1910 -hoe kan het anders?- een café: Ant Bosschaert. Later bakkerij van den Hemel (katholiek)
Groede kende en kent meerdere kerken. Een afspiegeling van de geschiedenis. In de Schuitvlotstraat een katholieke kerk, in de Molenstraat een Lutherse kerk en hier, op de Markt, de gereformeerde kerk. En in deze kerk, beginnend in 1619 een drietal eeuwen een Waalse of Franse kerk gehuisvest. In een afgescheiden gedeelte. 1619 zegt het al: een eeuwenoude kerk. Het vroegste gedeelte dateert uit de 13e eeuw. En als je zo oud bent dan heb je al heel wat meegemaakt. Met de grote overstroming van 1375 verdwenen dorp en kerk in de golven. Toch snel erna werd al een nieuwe kerk gebouwd, in wezen gelijk aan de huidige. En tot aan de Reformatie (1579) was het een van de aanzienlijkste en rijkste kerken uit de omgeving. In de Tachtigjarige Oorlog kreeg de kerk opnieuw natte voeten. Door inundaties stonden kerk en dorp zo’n 30 jaar in het water en ze vervielen tot één grote ruïne. Het 12-jarig bestand (1609-1621) maakte hernieuwde drooglegging mogelijk. Daar zijn enkele mensen erg rijk van geworden, waaronder Jacob Cats. Aanvankelijk werd door de familie Cats flink geïnvesteerd in herbouw en in 1635 werd de kerk opgeleverd. Inclusief het deel voor de Hugenoten. Helaas kreeg de kerk daarna weinig financiële steun. Met name de familie Cats liet het afweten en de kerk startte een juridische procedure. Dertig !! jaar procederen volgde. En wat leverde het op: niets. In 1699 viel het definitieve (dood)vonnis en de kerk werd gedwongen langzamerhand alle grond en bezittingen te verkopen. Veel later gaf de Staten Generaal weer financiële steun en uiteindelijk kwam een eeuw later de familie Cats ook nog eens flink over de brug waardoor er flink kon worden opgeknapt en geïnvesteerd. In de kerk zijn daar nog vele mooie dingen van te zien. Maar twee eeuwen later is er niets nieuws onder de zon: door het uitblijven van overheidssteun dreigt de kerk in verval te raken. De bevolking heeft daarom rond 2009 actie ondernomen en de kerk (à la Christo) ingepakt met witte lakens. “Om de schande te bedekken”. Dat gaf nogal wat publiciteit! En het Rijk kwam met subsidie over de brug.
Het is zeker de moeite om de kerk van binnen te bekijken. Maar ook buitenom is het interessant. Links van de toegangsdeur is een nagel te zien. Die geeft aan tot welke hoogte de kerk in het water heeft gestaan. De kleine deur rechts gaf vroeger toegang tot de Franse kerk. Gaan we de hoek om dan zit daar de heer Cats. Weer in genade gevallen en nu ook weer gekoesterd in Groede. Hij zit aan de rand van de parochieput. Een verhaal op zich. Van oorsprong een drinkput voor de paarden van de kerkgangers. Lopen we achter de kerk om dan vinden we tegenover de driekoningen twee interessante zaken. Allereerst een informatiebord dat vertelt over het wel en wee van Groede in de tweede wereldoorlog. Niet vermeld wordt dat aan het einde van de oorlog de kerk op initiatief van de huisarts getooid werd met een rood kruis. En de geallieerden hebben dat gerespecteerd tijdens beschietingen en bombardementen. Het heeft Groede gered. En voor velen redding gebracht.
In de hoek bij de toren zien we een plaquette. In deze hoek bevindt zich het “knekelhuis”. Een plek waar de botten bewaard werden die bij het verplaatsen of opheffen van graven gevonden werden. De spreuk op de plaquette uit 1752 is alleszeggend.
Zoals gezegd waren er meerdere kerken. Meerdere geloven dus ook in Groede. Die zich niet altijd even goed tot elkaar verhielden. Achter de pomp ziet u twee stenen. Opstapstenen. Die gebruikt werden om fatsoenlijk uit de sjees te kunnen stappen bij kerkbezoek. Op zich niets bijzonders. Ware het niet
dat de herkomst van de stenen van katholieke oorsprong is! Het waren oorspronkelijk voetstukken van een katholieke doopvont. Waarmee de gereformeerden bij iedere kerkgang de katholieken een sneer gaven en met voeten traden… Vermoedelijk zijn de stenen daar al geplaatst rond 1650. Kort na de reformatie.
De meeste mensen starten hun wandeling hier en dat is ook niet zo gek. De Markt van Groede geniet grote bekendheid en dat is niet alleen in Zeeland zo. Centraal staat de Grote Kerk (Groede telt maar liefst 3 kerken). Alleen mooie woorden passen bij de Markt. Prachtige klinkerstraten en jaloersmakende monumentale panden staan om het plein.
De Grote Kerk is een driebeukige hallenkerk met driezijdig gesloten koor en een noordkoor. De toren heeft een achtkante bovenbouw en naaldspits uit de 17e eeuw. De oudste delen van deze kerk dateren uit de 13e eeuw. De toren met haakse steunberen dateert uit de 14e eeuw. Het schip en de noordbeuk zijn 15e-eeuws. De rechtgesloten zuidbeuk werd omstreeks 1500 gebouwd. Doordat Groede van 1583-1613 onder water stond, had de kerk veel te lijden. In 1868 werd de kerk ingrijpend verbouwd en aan de buitenkant geheel gepleisterd. Aan de binnenzijde werd een vlak stucplafond aangebracht. Nadat een blikseminslag in de toren plaatsvond, werd deze in 1950 gerestaureerd en ontpleisterd. In 1970 volgde een restauratie waarbij de rest van de kerk eveneens ontpleisterd werd, terwijl in 2010 de kerk opnieuw een restauratie onderging. Sindsdien is de naam in Grote Kerk veranderd. Het interieur omvat een preekstoel met doophek uit 1794 in Lodewijk XVI-stijl, alsmede een herenbank (de Catsbank) uit hetzelfde jaar. Beide zijn geschonken door de nazaten van Jacob Cats, de persoon die de indijkingen heeft gefinancierd. Het orgel is in 1903 gebouwd door Johan Frederik Kruse en heeft tot 1920 gestaan in de Lutherse kerk te Veere.
In de kerk is een grafzerk uit 1471 te vinden, welke afkomstig is van het in 1583 verdwenen dorp Nieuwerkerke.
Vind een mooi plekje voor de Grote Kerk, kijk wat rond en bedenk eens wat deze Markt allemaal gezien en gehoord heeft in de voorgaande eeuwen….
De Markt in Groede heette vroeger De Ringstraat en het Prinses Marijkeplein. De naam Prinses Marijkeplein is te verklaren doordat Groede in de Tweede Wereldoorlog een Rode Kruisdorp is geweest. Op de Grote Kerk had met een kruis geschilderd zodat de vechtende partijen wisten dat er hier niet gebombardeerd mocht worden. Uit vaderlandsliefde werd de toenmalige Ring omgedoopt tot het Prinses Marijkeplein. Koningin Wilhelmina heeft kort na de Tweede Wereldoorlog een bezoek gebracht aan Groede.
Bij de herindeling van de gemeente Oostburg in 1970 heeft men gekozen voor De Markt.
Rond de Grote Kerk staan veel panden statige panden waarvan de bouw soms al in de vroege 17e eeuw heeft plaatsgevonden. Kijken we naar de vroegste foto’s van De Markt dan zien we dat er gelukkig niet veel veranderd is.
De eerste steen voor dit pand werd omstreeks 1895 gelegd. Het pand, gebouwd als café-hotel heeft nog altijd de historische naam ‘De Drie Koningen’. Het is een van de oudste uitspanningen in het dorp. Het pand had vroeger ook een belangrijke communicatieve functie door het plakbord dat zich nog altijd links in de gevel bevindt en waar boodschappen van de gemeente werden aangeplakt.
Je kan er nu nog steeds terecht voor lunch, diner of een heerlijk eigen gebrouwen glas bier (Dutch Bargain).
Heb je de bibliotheek van Groede al gespot? Daar waar je vroeger met kwartjes de lijn kon verbinden, zijn het nu de boeken die de bezoekers verbindt. Je mag de boeken gratis lenen en als je boeken overhebt achterlaten in onze eigen bibliotheek.
Ergens in de jaren ’50 van de vorige eeuwe was er ook al een verlichte fontein op de Markt. Zodra het zonnetje weer gaat schijnen is ook deze fontein actief. Met mooi weer spelen de kinderen erin of eromheen terwijl de ouders op het terras bij de Fonteyn een drankje nuttigen. De winnaars van de jaarlijks KermisKoers nemen traditiegetrouw een “duik” in het nog koude water.
Op nummer 6 vind je het voormalige Gemeentehuis dat gebouwd is in 1880. In het begin van de jaren dertig van de twintigste eeuw werd het gemeentehuis inzet van een hooglopende discussie in het dorp. Een deel van de gemeenteraad was van mening dat het hier beschreven gemeentehuis niet meer voldeed, omdat het te weinig representatieve uitstraling zou hebben en onvoldoende ruimte bood. Want idealiter werd er ook de brandspuit geplaatst en kreeg de veldwachter er een woning.
Na veel getouwtrek moesten de tegenstanders het afleggen en werd gestart met de nieuwbouw net buiten de dorpskern. De nieuwbouw had een veldwachterswoning, een plek voor de brandspuit én de lijkkoets. Op 23 november 1937 vond de officiële opening plaats van het Gemeentehuis aan de Voorstraat nummer 3.
In de voorgaande jaren was er veel detailhandel te vinden in Groede. Zo was er op nummer 33 een SPAR supermarkt, op nummer 35 een slijterij, maar was er ook een bakker.
Achter de waterpomp zie je twee hardstenen verhogingen. Deze werden vroeger gebruikt om makkelijk in de koets te kunnen stappen. In de zomer wordt veel gebruikt gemaakt van de Jeu de boules baan waar dorpelingen elkaar treffen voor het spel en de laatste dorpse verhalen.
Copyright 2024 | Alle rechten voorbehouden